Mydlnica lekarska Saponaria officinalis

Ziele mydlnicy używano dawniej do odtłuszczania owczej wełny, zapewne w zastępstwie mydła. Wspominał o tym Marcin z Urzędowa: „mydlnicą zowią, iż gdy ludzie ją z wodą trą, tedy pieni się jak mydło". Syreniusz dokład­nie opisał jej właściwości lecznicze: „sok korzenia mocz pędzi, dla wątroby jest wielkim ratunkiem, pół łuta gotowane w szklance wody - kaszel, dycha­wicę i ciężar w piersiach usuwa, używana z miodem po łyżce - żywot wyczyszcza i purguje, kamienie w nerkach kruszy i z uryną wyprowadza. Śle­dzionę, świerzb i guzy twarde leczy”. Zewnętrznie stosowano mydlnicę do leczenia chorób skóry.

Inne nazwy mydlnik, mydlik, mydelnic, mydłownik, psie goździki
Opis
Roślina wieloletnia. Łodyga po­jedyncza, u góry rozgałęziona, osiąga 50-80 cm. Korzenie i kłącza długie, silnie rozgałęzione, głęboko korzeniące się, czerwonobrunatne. Liście jajowato-lancetowate, naprzeciwległe, siedzą­ce z wyraźnymi nerwami. Kwiaty pięcio-płatkowe, bladoróżowe lub czasem bia­łe, mają przyjemny, migdałowy zapach. Kwitnie od czerwca do września. Owo­cem jest jednokomorowa torebka.

Występowanie
Występuje w środkowej i południowej Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce roślina pospolita; rośnie nad brzegami rzek, w rowach, w zaroślach, na bagnach, czasem w ogrodach, w środowisku ruderalnym, starych parkach.

Surowiec
Pozyskuje się korzenie i kłącza, bogate w związki saponinowe. Korzenie zbierane jesienią lub wiosną z dwu- lub trzyletnich roślin. Korzeń po przełamaniu jest mokry, a potarty - pie­ni się i mydli.

W apteczce
Dzięki dużej zawartości sa­ponin stosowna jest jako środek wykrztu- śny. Działa moczopędnie, silnie żółciopęd- nie, lekko przeczyszczająco, lekko napo­tnie, przeciwskurczowo. Surowiec zawie­ra cukry, fitosterol, sole mineralne. Prepa­raty z mydlnicy są skuteczne przy zapaleniu płuc, oskrzeli, tchawicy, krtani i gar­dła, uporczywym kaszlu, przeziębieniu, grypie i zaparciach.

W kuchni
Mydlnica stosowana jest w przemyśle cukierniczym jako składnik chałwy.