Melisa lekarska Melissa officinalis

Pochodząca z rejonów Morza Śródziemnego melisa, w Polsce zadomowiła się dzięki pielgrzymom, którzy sprowadzili ją z Hiszpanii. W starożytności stoso­wano ją jako lek łagodzący nerwicę i depresję, a także na ukąszenia owadów i psów. Awicenna polecał ją jako lek wzmacniający i przeciw melancholii. Syreniusz zalecał melisę przy reumatyzmie, bólu głowy, serca, żołądka i zatru­ciu grzybami. Idąc śladem swego poprzednika, twierdził, że „melisa serca smętne rozwesela, mdłe posila, smutnym i melancholicznym umysłom do­brze czyni, żołądek wysusza, zagrzewa, posila i do łzawienia sposobnym czy­ni rano na czczo zażywana.

Inne nazwy rojownik, cząberek, matecznik, pszczelnik, cytrynowe ziele, miodownik, starzyszek

Opis
Roślina wieloletnia, osiągająca do 80 cm, o silnie rozwiniętym systemie ko­rzeniowym. Łodyga wzniesiona, rozgałę­ziona, czterokanciasta, miękko owłosiona. Liście ogonkowe, sercowate, naprzeciwle­głe, grubo karbowano-ząbkowate, ciem­no-zielone, od spodu jaśniejsze, po zgnie­ceniu wydzielają cytrynowy zapach. Kwiaty drobne, białawe lub różowawe, war­gowe, w jednostronnych nibyokółkach. Kwitnie od czerwca do września. Owocem jest brunatna rozłupka.

Występowanie
Melisa pochodzi z ba­senu Morza Śródziemnego. W Polsce jest powszechnie uprawiana; udaje się tak­że w warunkach domowych. Pierwszy zbiór na początku kwitnienia, a następne w miarę odrastania rośliny.

Surowiec
Ziele pozyskuje się w pierw­szym roku uprawy, w okresie tworze­nia się pączków kwiatowych (najczęściej w sierpniu). Liście uzyskuje się z omłotu wysuszonego ziela, które należy staran­nie odsiać.

W apteczce
Ziele melisy zawiera olejek eteryczny, w którego skład wchodzą cytral i geraniol, ponadto garbniki, związki żywi­cowe, kwasy organiczne i terpeny. Prepa­raty z melisy są skuteczne w stanach po­budzenia nerwowego, lękowych, nerwi­cach, bezsenności i nadpobudliwości sek­sualnej, przy nieregularnych miesiączkach, astmie i schorzeniach serca. Melisa pobu­dza soki trawienne, działa przeciwskurczo- wo, wiatropędnie i żółciopędnie.

W kuchni
Na przyprawę najlepsze są świeże liście. Dodaje się je do ryżu, jaj, zimnych pieczeni, sosów ziołowych, sała­tek i twarogu lub do potraw już ugotowa­nych - tuż przed ich podaniem. Świetnie aromatyzuje ocet i marynaty. Jest także dodatkiem do niektórych koktajli alkoho­lowych i napojów orzeźwiających. Melisa stanowi dobrą i smaczną namiastkę na­turalnej herbaty i często bywa do niej do­dawana. Wchodzi w skład herbaty chiń­skiej i cejlońskiej. W przemyśle spirytuso­wym znajduje zastosowanie przy produk­cji likierów, aromatyzowaniu win, dżinów i toników. Ryby morskie natarte zielem melisy tracą nieprzyjemną woń.