Lubczyk ogrodowy Levisticum officinale

W starożytnej Grecji i Rzymie lubczyk znany był wyłącznie jako aromatyczna przyprawa. W średniowieczu św. Hildegarda zalecała go przy bólu brzucha i schorzeniach płuc. Jednak u Słowian największą karierę zrobił jako afrody­zjak, nasi przodkowie bowiem dosyć szybko zorientowali się, że zwiększa on ukrwienie narządów płciowych, co zapewne tłumaczy jego nazwę. A tak opi­sał cudowne działanie lubczyku Syreniusz, dodając oczywiście nieco magii: „wykopany w dniu 1 października o godzinie 6-tej rano wraz z nacią, korze­niem i nasieniem wielkie i znamienne skutki czyni w małżeństwie, rozterki i niezgody w nim równa". Kordiałem z lubczyku, czyli nalewką leczono: scho­rzenia wątroby i przeziębienia.

Inne nazwy lubczyk lekarski, takotne ziele, magi, mleczeń nagi, lubiśnik lekarski, dawniej lubystek

Opis
Roślina wieloletnia. Łodyga wznie­siona, delikatnie rowkowana, wewnątrz pusta, osiąga 50-200 cm. Pod ziemią grube kłącze. Liście duże, połyskujące, barwy ciemnozielonej, pojedynczo lub podwójnie pierzaste, jajowate lub wy­dłużone. Kwiaty żółte, zebrane w balda- chy szczytowe. Owocem jest rozłupnia. Kwitnie w lipcu i sierpniu.

Występowanie
W formie zdziczałej wy­stępuje w Europie i południowozachod-niej Azji. W Polsce jest uprawiana, zdarza­ją się też formy zdziczałe. Lubczyk przy­wędrował do nas z Ligurii, gdzie występo­wał w stanie dzikim.

Surowiec Liście pozyskuje się głównie do celów kulinarnych (popularna maggi), natomiast w lecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim kłącza i korzenie.
Surowiec
zbiera się jesienią, w dru­gim roku uprawy, lub wczesną wiosną, w trzecim roku.

W apteczce
Lubczyk zawiera olejek ete­ryczny, kumaryny (m.in. bergapten, psolaren), flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki, żywice, cukry, duże ilości skrobi, kwasy polifenolowe (np. kwas kawowy), fitosterole. Działa moczopędnie i wiatropędnie, przeciwzapalnie, odkażająco, roz­kurczowo, rozgrzewająco, wykrztuśnie, napotnie i uspokajająco. Pobudza krwa­wienie miesiączkowe, usprawnia trawie­nie, a także reguluje wypróżnienia.

Uwaga!
Lubczyk jest niewskazany w okresie ciąży i laktacji.

W kuchni
To przyprawa nazbyt aroma­tyczna, by szafować nią bez umiaru. Wy­starczy gałązka z kilkoma listkami, aby zupa czy sos uzyskały doskonały aromat i smak. Szczególnie ceniony jako przypra­wa do dań z wołowiny i zup jarzynowych. Świeżym lubczykiem można doprawiać sałatki z pomidorów i papryki, sosy, pasty, masła, farsze mięsne i warzywne.