Chrzan Armoracia rusticana

Chrzan pochodzi z południowo-wschodniej Europy i zachodniej części Azji gdzie uprawiano go od dwóch tysięcy lat. W Polsce znany jest od XII wieku, a podawano go jako przyprawę dla służby dworskiej. Marcin z Urzędowa twierdził, że doskonale wpływa na zdrowie i przedłuża życie. Syreniusz zalecał nalewkę ze startego chrzanu z winem na ból głowy, a także na wyziębiony żołądek i poprawę trawienia. W Ogrodach lekarskich Strumiłły czytamy, że chrzan rozwalnia flegmiste zamulenie żołądka, rozgrzewa, wzmacnia, leczy szkorbut, pędzi mocz, uśmierza boleści z kamienia pochodzące, a często używany piasek z moczem obficie wypędza. Starty lub sproszkowany chrzan stosowano także do okładów i nacierania. Miazgą lub naparem leczono ropiejące rany. Okładami z liści leczono ból głowy i szkorbut. Chrzan moczony w nafcie zalecano do nacierania przy przeziębieniach.

Inne nazwy chrzan zwyczajny, chrzan warzęcha. Cyganie określali go nazwą Kronos

Opis
Roślina wieloletnia. Długi, mięsisty korzeń o delikatnie żółtym wierzchu i białym wnętrzu. Łodyga wzniesiona, słabo ulistniona, osiąga do 50 cm. Dolne liście duże, na długich ogonkach tworzące rozetę. Kwiaty białe, tworzące graniaste kwiatostany. Owocem jest łuszczynka. Kwitnie od maja do lipca.

Występowanie
Występuje w Europie i Azji. Pospolity w całej Polsce. Porasta przydroża, rowy, wilgotne zarośla.
Na polach uprawnych bywa uciążliwym, trudnym do wytępienia chwastem. Jest rośliną uprawianą do celów spożywczo-dietetycznych, przyprawowych, a także leczniczych.

Surowiec
Korzeń i liście, zbiera się pod koniec października.

WARTO WIEDZIEĆ
Radiesteci zalecają wykładnie liści chrzanu w miejscach napromieniowanych.

W apteczce
Chrzan zawiera olejek lotny, żywicę, cukier, witaminę C. Działa wzmacniająco na żołądek, dezynfekuje jamę ustną i wzmacnia dziąsła. Przyczynia się do oczyszczania krwi, poprawia trawienie. Ma działanie grzybobójcze oraz bakteriobójcze. Wzmaga wydzielanie soków trawiennych. Polecany w kamicy nerkowej.

W kuchni
Chrzan jest nie tylko przyprawą, ale również środkiem, który doskonale konserwuje żywność. Dodany do konserw octowych poprawia jędrność warzyw. W Czechach podawano do mięs sos chrzanowy ze śmietaną, migdałami i rodzynkami. Chrzan do sosów i potraw dodaje się na końcu i nie doprowadza do wrzenia.
Jest on zasadowy, dlatego doskonale komponuje się z potrawami tłustymi, które są kwasotwórcze. Sok z chrzanu dodany do mleka zabezpiecza je latem przed szybkim skwaśnieniem; w liście chrzanu zawija się masło, by nie traciło świeżości. Pokrojone korzenie chrzanu rozłożone w spiżarni zapobiegają psuciu się przetworów.