Bez czarny Sambucus nigra

Dziki bez czarny nazywany jest też bzem lekarskim, i nie bez powodu. Ojciec medycyny Hipokrates leczył obrzęki wywarem z ich korzeni, a sok polecał jako środek moczopędny. Rzymianie w czasach Pliniusza Starszego używali czarnego bzu do farbowania włosów. W średniowieczu bez czarny był uważany za drzewo święte. Wierzono, że jego owoce sprzyjają długowieczności Kora bzu od wieków używana była jako środek odchudzający. Panuje przekonanie że jego zapachu nie cierpią myszy i szczury, z tego też powodu wkłada się gałęzie bzu czarnego do stert i stogów.

Inne nazwy bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka, kićka, holunder

Opis
Roślina wieloletnia. Najczęściej rośnie jako duży krzew lub małe drzewo, osiągając 3-10 m. Ciemnozielone duże liście, pod spodem delikatnie owłosione. Kwiaty koloru jasnokremowego zebrane w szerokie baldachy. Charakteryzują się silnym, duszącym zapachem. Owocem jest jagoda - czarna lub czarnofioletowa. Kwitnie w maju i czerwcu.

Występowanie
Gatunek bardzo pospolity. W stanie dzikim występuje w Europie, Afryce Północnej i Azji Mniejszej. W Polsce spotykany na całym obszarze. Rośnie przy budynkach, różnego rodzaju ogrodzeniach, w sadach i ogrodach, na przydrożach, skraju łąk i lasów.

Surowiec
Kwiaty zbiera się w maju i na początku czerwca, przed południem, ale po obeschnięciu z rosy. Dojrzałe owoce zbiera się w sierpniu i wrześniu.
Należy odrzucać zielone i niedojrzałe, gdyż zawierają duże ilości sambunigryny (glikozyd cyjanogenny).

WARTO WIEDZIEĆ
W 1399 roku założono w Anglii, i to dekretem królewskim, Stowarzyszenie Zbieraczy Czarnego Bzu.
Miało kontrolować jakość wina produkowanego z bzu. To szacowne Stowarzyszenie jeszcze 300 lat temu posiadało pod Londynem pokaźną plantację czarnego bzu.

W apteczce
Napar z kwiatów działa napotnie, moczopędnie, ściągająco i słabo dezynfekcyjnie. Stosuje się go przy przeziębieniach, a także w chorobach wątroby jako środek żółciopędny. Zewnętrznie wykorzystuje się go do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, do przygotowywania kompresów i ciepłych okładów.

W kuchni
Z owoców bzu czarnego można przyrządzać świetne konfitury i soki. Stosowane są także do barwienia win gronowych i dodawania im smaku muszkatołowego. Niewskazane jest, a wręcz zabronione, wytwarzanie z nich win lub wódek, gdyż w procesie fermentacji powstają toksyczne frakcje alkoholi, które mogą powodować wymioty lub omdlenia. Odwar z owoców używany jest do farbowania tkanin jedwabnych na barwę oliwkową.

KWIATY BZU CZARNEGO W CIEŚCIE
Kwitnące baldachy wypłukać w wodzie z octem, aby pozbyć się ewentualnego robactwa i bardzo starannie umyć. Przygotować ciasto z 1-2 jajek, mąki i wody pół na pół z mlekiem. Można też osobno ubić pianę z białek, aby placuszki były pulchniejsze.
Można dodać szczyptę soli i 1-2 łyżki cukru. Baldachy maczać w cieście i kłaść na rozgrzany olej. Podawać natychmiast z dodatkiem cukru pudru lub konfitury.